شناسایی و رتبه بندی عوامل موثر بر تعیین نرخ ارز در ایران

چکیده نرخ ارز یکی از عوامل کلیدی بین یک اقتصاد کوچک باز و بقیه دنیا است. این نرخ از طریق بازار کالا و دارایی، روابط بین قیمتها در داخل کشور و قیمتهای داده شده در بازار جهانی را برقرار می سازد و یک عامل اثرگذار بر سیاستها، راهبردها، ساز و کارهای روزانه، ساختار سیاسی، اجتماعی و فرهنگی محسوب می شود. نرخ ارز بر قیمت کالاها و خدمات وارداتی در بازار داخلی و بر قیمت کالاهای سرمایه ای وارداتی و ساخته شده در داخل تأثیر می گذارد. نوساناتی که در نرخهای آزاد و رسمی ارز رخ می دهد، در تغییر و نوسان شاخص قیمتهای مصرف کننده و عمده فروشی که در واقع مبنای محاسبه تورم می‏باشند، اثرگذار است. برای رفع مشکلات اقتصاد پولی در ایران از جمله تورم و به منظور نیل به حفظ تعادل اقتصاد داخلی و خارجی همراه با رشد اقتصادی، هماهنگی بین سیاستهای پولی، مالی و ارزی و توجه به تأثیر تغییر قیمتها و نرخ ارز روی اقتصاد داخلی و روابط بین الملل ضروری می نماید که در این راستا شناخت عوامل موثر بر روی نرخ ارز نیز از اهمیت بالایی برخوردار می باشد. در این راستا هدف از تحقیق حاضر شناسایی و رتبه بندی عوامل موثر بر تعیین نرخ ارز در ایران بوده است که در این راستا، 212 نفر از مدیران و کارشناسان بانک توسعه صادرات ایران به روش سرشماری انتخاب و به پرسشنامه تحقیق پاسخ گفتند. روایی محتوایی این پرسشنامه به تأیید خبرگان این حوزه رسیده و میزان پایایی آن نیز به کمک آزمون آلفای کونباخ مورد تأیید قرار گرفت. در پایان نتایج حاصل از پرسشنامه های تحقیق به کمک آزمون تی تک نمونه و تحلیل عاملی تأییدی مورد تحلیل قرار گرفته و نتایج نشان داد که ابعاد عوامل ساختاری، رفتاری و زمینه‏ای بر تعیین نرخ ارز در ایران تأثیر دارند. همچنین نتایج آزمون فریدمن نشان داد که عوامل رفتاری (با میانگین رتبه‏ای=24/2) در اولویت اول، عوامل ساختاری (با میانگین رتبه‏ای = 06/2) در رتبه دوم و عوامل زمینه ای (با میانگین رتبه‏ای = 71/1) در اولویت سومِ تعیین کننده نرخ ارز در ایران قرار دارند. کلیدواژه‏ها: عوامل رفتاری، عوامل ساختاری، عوامل زمینه ای، نرخ ارز.